Prishtinë, 15. 08. 2024
Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH), të mërkurën më 14 gusht 2024, ka shpallur Mpox (dikur të quajtur si Lija e Majmunëve) emergjencë globale për shëndetin publik, për herë të dytë brenda dy vjetëve.
OBSH e ka marrë këtë vendim pas përhapjes së virusit në Republikën Demokratike të Kongos, si dhe në vendet fqinje, sikurse në Burundi, Kenia, Ruandë dhe Ugandë.
Qendra për Parandalimin dhe Kontrollin e Sëmundjeve në Afrikë ka thënë se vetëm këtë vit kontinenti i ka regjistruar 17.000 raste të infektimit të mpox dhe 517 vdekje.
MSh/IKSHPK njofton qytetarët e Republikës së Kosovës, se po e përcjell me vëmendje epidemiologjinë e mpox që nga paraqitja e rasteve të para sivjet në kontinentin e Afrikës.
Në Republikën e Kosovës, nuk është raportuar asnjë rast i dyshimtë, sa i përket mpox dhe se nuk ka vend për panik, por për kujdes.
Jemi në komunikim të vazhdueshëm me OBSH-në dhe ECDC-në, për vlerësimin e rrezikshmërisë dhe rekomandimeve për masat që duhet ndërmarrë për sëmundjen në fjalë.
Në laboratorët e IKShPK-së janë në dispozicion reagensët për testimin e rasteve të dyshimta!
IKSHPK po monitoron situatën epidemiologjike në bashkëpunim me SHSKUK-në dhe konform situatës epidemiologjike në rajon dhe në botë, do të dal me njoftime të reja.
Profesionistët shëndetësor rekomandohet të rrisin vëmendjen për simptomat e sëmundjes, ndërsa qytetarët këshillohen që të lajmërohen te mjeku nëse kanë dyshime apo simptoma të sëmundjes.
INFORMATA PËR MPOX
Mpox (dikur lija e majmunit) është një sëmundje virale që zakonisht bartet nga kafshët te njerëzit. Sëmundja shkaktohet nga virusi i lisë së majmunit (MPXV), i cili është i pranishëm në në disa kafshë të egra (brejtësit, qentë e egër, etj) në disa vende të Afrikës Qendrore dhe Perëndimore.
Sëmundja u identifikua për herë të parë nga shkencëtarët në vitin 1958 kur pati dy epidemi të një sëmundjeje, që i ngjasonte lisë, në radhët e majmunëve që përdoreshin për studime – kështu mori edhe emrin lija e majmunit.
Megjithatë nuk janë majmunët, që shërbejnë si kontigjenti kryesor për këtë virus, por janë në fakt brejtësit.
Simptomat
Simptomat e Mpox zakonisht shfaqen 6-13 ditë (deri në 21 ditë) pas infektimit. Manifestimet klinike të sëmundjes përfshijnë:
• Simptoma të përgjithshme, febrile (ethe, dhimbje koke, të dridhura, dobësi fizike, ënjtje të nyjeve limfatike),
• Skuqje të dallueshme (papulë) në lëkurë dhe plagë në mukozën (p.sh. në gojë, hundë, fyt ose traktin tretës),
• Dhimbje shpine dhe dhimbje muskujsh.
Brenda tre ditëve nga përjetimi i simptomave fillestare, skuqja mund të përhapet shpejt dhe përfundimisht të kthehet në qese të vogla të mbushura me lëng të njohur si vezikula. Nëse skuqja përhapet në të gjithë trupin, mund të prekë edhe pëllëmbët e duarve dhe shputat e këmbëve.
Shumica e njerëzve përjetojnë simptoma të lehta apo mesatare që zgjasin zakonisht dy deri në katër javë, dhe shërohen plotësisht.
Si përhapet?
Mpox bartet te njerëzit nga kontakti i ngushtë me kafshë ose njerëz të infektuar, ose duke prekur materiale të kontaminuara me viruse. Ai hyn në trup përmes lëndimeve (shpesh të padukshme) ose plagëve në lëkurë ose në mukozë. Lija e majmunit mund të bartet nga një person te tjetri gjatë kontaktit seksual, kontakti i drejtpërdrejtë më lëngje trupore, lëkurën ose veshjet dhe çarçafët.
Rreziku për njerëzit
Ashpërsia e sëmundjes mund të ndryshojë në varësi të disa faktorëve, duke përfshirë mënyrën se si bartet virusi, sa i ndjeshëm është personi ndaj virusit.
Komplikimet e mpox në zonat ku është më e zakonshme përfshijnë:
• encefalitin
• infeksionet bakteriale të lidhura me lëkurën
• dehidrimin
• konjuktivitin
• inflamacion të kornesë
• pneumoni
• efekte afatgjata si plagët shpërfytyruese dhe lezione të përhershme të kornesë.
Shkalla e vdekshmërisë së mpox varion nga 0-11% në shpërthime, ku fëmijët e vegjël janë më të prekurit. Individët me imunitet të kompromentuar janë në një rrezik më të lartë të sëmundjes së rëndë dhe pacientët me HIV pozitiv mund të përjetojnë simptoma më të rënda.
Vaksinimi dhe trajtimi
Shumica e njerëzve shërohen plotësisht nga mpox. Trajtimi është kryesisht simptomatik dhe mbështetës (ulje e temperaturës, qetësimin e kruarjes së lëkurës, dhimbjes dhe hidratimit), duke përfshirë parandalimin dhe trajtimin e infeksioneve bakteriale të lidhura me to.
Megjithëse nuk ka një vaksinë specifike për mpox, vaksina e lisë mund të përdoret për të mbrojtur njerëzit e ekspozuar ndaj MPXV. Pasi të vaksinohen, njerëzit ende mund të infektohen, por ashpërsia e sëmundjes dhe rreziku për shtrimin në spital zvogëlohen.
Masat mbrojtëse
Kur dikush diagnostikohet me mpox, është e rëndësishme që ai të izolohet derisa skuqja e tij të shërohet plotësisht, pasi kjo tregon se nuk mund ta bartë më sëmundjen. Rekomandimet e përgjithshme mbrojtëse përfshijnë:
• Izolohuni në dhomën tuaj dhe mos i ndani gjërat shtëpiake me anëtarët e tjerë të familjes.
• Shmangni kontaktin me persona me imunitet të kompromentuar dhe persona të tjerë në rrezik për sëmundje të rëndë derisa skuqja të shërohet plotësisht.
• Ju mund të largoheni përkohësisht nga shtëpia, por duhet të bartni një maskë mjekësore për fytyrën dhe sigurohuni që të mbuloni skuqjen përpara se të dilni jashtë.
• Mbani higjienë të mirë të frymëmarrjes dhe duarve dhe mbani një maskë për fytyrën kur jeni në kontakt me njerëz të tjerë.
• Përmbahuni nga aktiviteti seksual derisa skuqja të shërohet plotësisht.
Për çdo simptomë të ngjashme me ato të Mpox, qytetarët këshillohen që të drejtohen te mjeku për marrje të këshillave dhe ndihmës mjekësore!
———————————————————-
Saopštenje za javnost
Priština, 15. 08. 2024
Svetska zdravstvena organizacija (SZO) je u sredu, 14. avgusta 2024. godine, proglasila Mpox (ranije poznat kao Majmunske boginje) globalnom vanrednom situacijom u javnom zdravlju, po drugi put u dve godine.
SZO je ovu odluku donela nakon širenja virusa u Demokratskoj Republici Kongo, kao i u susednim zemljama kao što su Burundi, Kenija, Ruanda i Uganda.
Centar za prevenciju i kontrolu bolesti u Africi saopštio je da je samo ove godine na kontinentu zabeleženo 17.000 slučajeva infekcije mpox i 517 smrtnih slučajeva.
Ministarstvo zdravstva/IJZK obaveštava građane Republike Kosovo da pomno prati epidemiologiju mipoksa od pojave prvih slučajeva ove godine na afričkom kontinentu.
U Republici Kosovo nije prijavljen nijedan sumnjiv slučaj, što se mpoksa tiče, i nema mesta panici, već oprezu.
U stalnoj smo komunikaciji sa SZO i ECDC, radi procene rizika i preporuka za mere koje treba preduzeti za predmetnu bolest.
Reagensi za ispitivanje sumnjivih slučajeva dostupni su u laboratorijama IJZK!
IJZK prati epidemiološku situaciju u saradnji sa UKSK-om i u skladu sa epidemiološkom situacijom u regionu i svetu, izaći će sa novim saopštenjima.
Zdravstvenim radnicima se preporučuje da povećaju pažnju na simptome bolesti, dok se građanima savetuje da ukoliko sumnjaju ili imaju simptome bolesti obaveste lekara.
INFORMACIJE O MPOX-u
Mpox (ranije boginje majmuna) je virusna bolest koja se obično prenosi sa životinja na ljude. Bolest je uzrokovana virusom majmunskih boginja (MPKSV), koji je prisutan kod nekih divljih životinja (glodari, divlji psi, itd.) u nekim zemljama Centralne i Zapadne Afrike.
Bolest su prvi put identifikovali naučnici 1958. godine kada su među majmunima korišćene za istraživanje postojale dve epidemije bolesti slične velikim boginjama – otuda i naziv majmunske boginje.
Međutim, nisu majmuni ti koji služe kao glavni kontingent za ovaj virus, već su to zapravo glodari.
Simptomi
Simptomi Mpox-a se obično javljaju 6-13 dana (do 21 dan) nakon infekcije. Kliničke manifestacije bolesti uključuju:
• Opšti, febrilni simptomi (povišena temperatura, glavobolja, jeza, fizička slabost, oticanje limfnih čvorova),
• Izraziti osip (papule) na koži i rane na sluzokožama (npr. u ustima, nosu, grlu ili digestivnom traktu),
• Bol u leđima i mišićima.
U roku od tri dana od pojave početnih simptoma, osip se može brzo širiti i na kraju pretvoriti u male vrećice ispunjene tečnošću poznate kao vezikule. Ako se osip proširi po celom telu, može zahvatiti i dlanove i tabane.
Većina ljudi doživljava blage ili umerene simptome koji obično traju dve do četiri nedelje i potpuno se oporavljaju.
Kako se širi?
Mpox se prenosi na ljude bliskim kontaktom sa zaraženim životinjama ili ljudima, ili dodirivanjem materijala kontaminiranih virusima. U organizam ulazi kroz povrede (često nevidljive) ili rane na koži ili sluzokoži. Majmunske boginje se mogu preneti sa jedne osobe na drugu seksualnim kontaktom, direktnim kontaktom sa telesnim tečnostima, kožom ili odećom i posteljinom.
Opasnost za ljude
Ozbiljnost bolesti može varirati u zavisnosti od nekoliko faktora, uključujući način na koji se virus prenosi, koliko je osoba podložna virusu.
Komplikacije mpoksa u područjima gde je češći uključuju:
• encefalitis
• bakterijske infekcije povezane sa kožom
• dehidracija
• konjunktivitis
• zapaljenje rožnjače
• upala pluća
• dugoročni efekti kao što su unakaženi ožiljci i trajne lezije rožnjače.
Stopa mortaliteta od mpoksa kreće se od 0-11% u epidemijama, a najviše su pogođena mala deca. Osobe sa oslabljenim imunitetom imaju veći rizik od teške bolesti, a HIV pozitivni pacijenti mogu imati teže simptome.
Vakcinacija i lečenje
Većina ljudi se potpuno oporavlja od mpoksa. Lečenje je prvenstveno simptomatsko i podržavajuće (smanjenje temperature, ublažavanje svraba, bola i hidratacije), uključujući prevenciju i lečenje udruženih bakterijskih infekcija.
Iako ne postoji specifična vakcina za mpok, vakcina protiv malih boginja može se koristiti za zaštitu ljudi izloženih MPKSV-u. Kada se vakcinišu, ljudi i dalje mogu da se zaraze, ali se smanjuje težina bolesti i rizik od hospitalizacije.
Zaštitne mere
Kada se neko se dijagnostikuje mpox, važno je da se izoluje dok mu osip potpuno ne zaleči, jer to ukazuje da više ne može da nosi bolest. Opšte zaštitne preporuke uključuju:
• Izolujte se u svojoj sobi i ne delite kućne potrepštine sa drugim članovima porodice.
• Izbegavajte kontakt sa imunokompromitovanim osobama i drugim osobama koje su u opasnosti od ozbiljne bolesti dok osip potpuno ne zaceli.
• Možete privremeno da napustite kuću, ali morate nositi medicinsku masku za lice i pobrinuti se da pokrijete osip pre izlaska.
• Održavajte dobru respiratornu higijenu i higijenu ruku i nosite masku za lice kada ste u kontaktu sa drugim ljudima.
• Uzdržite se od seksualne aktivnosti dok osip potpuno ne zaceli.
Za sve simptome slične onima kod Mpox, građanima se savetuje da se obrate lekaru za savet i lekarsku pomoć!
